5 Nguyên nhân chính gây bệnh phân trắng trên tôm

Bệnh phân trắng trên tôm là bệnh phổ biến ở tôm. Đặc biệt là trong các mô hình nuôi thâm canh với mật độ cao hoặc nuôi theo quy trình ít thay nước. Hiện tại, bệnh phân trắng vẫn chưa có phương pháp điều trị triệt để và gây ra nhiều tiêu cực đến sự phát triển của tôm. Thậm chí có thể dẫn đến tử vong cho tôm. Vì vậy, người nuôi tôm cần hiểu rõ các nguyên nhân gây bệnh phân trắng ở tôm và các biện pháp phòng ngừa để giảm thiểu rủi ro cho ao nuôi.

Bệnh phân trắng trên tôm là gì?

Khi nuôi tôm, điều khiến người nuôi lo lắng nhất là sự xuất hiện của nhiều triệu chứng mơ hồ, khó phân biệt rõ ràng về một loại bệnh nào đó trên tôm. Điều này ảnh hưởng lớn đến việc điều trị dứt điểm bệnh và cải thiện tình trạng nuôi.

Hiện nay, mùa mưa đang diễn ra với tình hình thời tiết thay đổi thất thường trong ngày, làm cho các yếu tố môi trường trong ao nuôi dễ biến động, khiến tôm nuôi dễ phát sinh mầm bệnh, điển hình là bệnh phân trắng trên tôm (White Feces Syndrome – WFD).

Bệnh phân trắng là bệnh thường gặp ở tôm trong giai đoạn 40 – 70 ngày tuổi. Bệnh không gây chết hàng loạt. Nhưng làm tôm giảm ăn, bỏ ăn, chậm lớn, và ốp thân, ảnh hưởng nghiêm trọng đến năng suất tôm nuôi.

Mỗi khi đến mùa mưa, bệnh phân trắng lại xuất hiện trong các ao nuôi tôm do các yếu tố môi trường và sự xâm nhập của các loại vi khuẩn thuộc giống Vibrio spp. Ngoài ra, trong một số trường hợp, bệnh phân trắng có thể gây chết hàng loạt khi chuyển biến quá nặng từ bệnh phân trắng sang bệnh gan tụy.

>>> Xem thêm: Aqualisan – Giải pháp khử trùng nước ao nuôi hiệu quả

Dấu hiệu gây bệnh phân trắng trên tôm 

Dấu hiệu đầu tiên, nếu không được điều trị kịp thời, có thể dẫn đến bệnh phân trắng, biểu hiện qua các triệu chứng như tôm bị ruột lỏng, ruột đứt khúc, cong thân, và đường ruột ở đốt thân cuối của tôm (gần gai đuôi) bị đứt khúc và chuyển sang màu trắng đục (người nuôi tôm thường gọi là hạt gạo hay mủ đuôi).

Bệnh phân trắng rõ ràng hơn khi hệ thống tiêu hóa của tôm có vấn đề và phân tôm chuyển từ màu nâu sang màu trắng nhạt.

Phân trắng hoặc vàng nâu nổi nhiều hơn phân bình thường. Xuất hiện trên mặt nước và dồn vào góc ao hoặc cuối hướng gió. Gan tụy của tôm trở nên trắng, mềm. Đồng thời, ruột và phân tôm chuyển sang màu vàng/trắng.

Khi quan sát bằng mắt thường, bà con dễ dàng nhận thấy những sợi phân trắng trong ao. Đây cũng là lúc tôm ăn ít hơn, màu sắc trên thân tôm dần chuyển sang màu sậm hơn, và mang tôm sang màu tối.

Tôm bị bệnh phân trắng có biểu hiện mềm vỏ và có sự chênh lệch kích cỡ.

Tôm có hiện tượng chết rải rác hàng ngày trong suốt thời gian bị phân trắng.

>>> Xem thêm: 6 Loại hóa chất khử trùng cho ao nuôi tôm

Top 5 nguyên nhân gây bệnh phân trắng trên tôm 

Đường ruột là một trong những bộ phận cần thiết nhất của tôm. Mặc dù có cấu tạo đơn giản nhưng ruột tôm rất dễ mẫn cảm với các mầm bệnh nguy hiểm. Đặc biệt là hội chứng đường ruột cấp và hội chứng phân trắng. Tình trạng này có thể do một vài nguyên nhân như sau:

Thức ăn kém chất lượng

Khi tôm ăn phải thức ăn không đảm bảo chất lượng, bị mốc và chứa độc tố, chúng dễ mắc bệnh đường ruột. Thức ăn bị dính trên thành bạt, cầu nhá, máy quạt lâu ngày bị nhiễm nấm mốc và vi khuẩn. Sau đó rơi xuống nước, tôm ăn phải sẽ dẫn đến bệnh lây lan.

>>> Xem thêm thức ăn cho tôm: PETREL BRAND® O.S.I. BRINE SHRIMP FLAKES Flakes đỏ/ nâu/đen gói

Do tảo độc

Một số ao nuôi phát triển các nhóm tảo lam với mật độ cao hoặc các nhóm tảo độc khác như Pseudo-nitzschia spp ảnh hưởng đến tôm. Các nhóm tảo này có khả năng tiết ra độc tố trong môi trường ao nuôi hoặc khi tôm ăn phải chúng sẽ làm rối loạn chức năng đường ruột, khiến tôm không tiêu hóa được thức ăn.

Nguồn tôm giống không chuẩn chất lượng

Chọn dùng nguồn tôm giống yếu từ các cơ sở sản xuất kém chất lượng và không có các chứng nhận an toàn dịch bệnh.

Nội ký sinh trùng Gregarines

Protozoa Gregarines trong đường ruột và hệ gan tụy có thể dẫn đến tình trạng tôm bị phân trắng. Khi ký sinh ở bên trong ruột tôm, chúng gây tổn thương các biểu mô, tắc nghẽn ruột và tổn thương niêm mạc ruột. Do đó ruột tôm không hấp thu được chất dinh dưỡng (Mastan, 2015).

Vibrio spp mật độ cao

Điều kiện môi trường nước ao nuôi kém chất lượng khi hàm lượng vật chất hữu cơ tích tụ cao và thức ăn dư thừa không được phân hủy sẽ tạo điều kiện cho Vibrio spp phát triển mạnh.

Trong trường hợp này, bệnh phân trắng thường gặp ở giai đoạn tôm từ 50 đến 60 ngày tuổi trong môi trường ao nuôi nước lợ, nước mặn. Đặc biệt tại nơi có độ mặn và nhiệt độ cao. Mastan (2015) ghi nhận mật độ cao của một số loài Vibrio spp. Bao gồm V. alginolyticus, V. fluvialis, V. mimicus, V. parahaemolyticus và Vibrio sp đã được phân lập trực tiếp từ những mẫu tôm bị bệnh phân trắng tại nhiều trại nuôi tôm thương phẩm ở các tỉnh West Godavari, Prakasam và Nellore của Andhra Pradesh.

Tương tự, tôm thẻ chân trắng bị bệnh phân trắng tại một số trại nuôi ở Thái Lan cũng xác định có sự hiện diện của một số loài Vibrio spp (V. harveyi, V. alginolyticus, V. parahaemolyticus, V. anguillarum, V. fluvialis, V. mimicus, V. vulnificus, V. damselae và V. cholera). Và giống Propionigenium với mật độ cao (Prachumwat và cộng sự, 2021). Trong đó, V. parahaemolyticus và V. alginolyticus chiếm ưu thế trong tất cả các ao nhiễm bệnh phân trắng (Tang và cộng sự, 2016).

• Các nghiên cứu ở Việt Nam

Tại Việt Nam, nghiên cứu hệ vi khuẩn đường ruột của tôm thẻ chân trắng khỏe mạnh và tôm mắc bệnh tại Sóc Trăng cho thấy Vibrio là chi được xếp vào nhóm tác nhân gây bệnh chủ yếu trong mẫu ruột tôm bị bệnh, bao gồm bệnh phân trắng (Thanh và cộng sự, 2018).

Ngoài ra, vi bào tử trùng microsporidian, Enterocytozoon hepatopenaei (EHP), cũng được xác định có mặt với mật độ cao trong các mẫu tôm bị bệnh phân trắng tại các trại nuôi ở Indonesia (ICAR-Central Institute of Brackishwater Aquaculture, 2015; Tamilarasu và cộng sự, 2020).

>>> Xem thêm: Chlorine Nankai Nhật 72% xử lý nước ao nuôi, nước hồ bơi

Cách trị phân trắng trên tôm cho chủ trại nuôi

Khi phát hiện sớm bệnh phân trắng trên tôm với tỷ lệ bệnh thấp, có thể kiểm soát bệnh theo các bước sau:

• Ngày 1: Ngừng cho ăn và sử dụng liều cao để diệt khuẩn môi trường nước.
• Ngày 2: Tiếp tục ngừng cho ăn.
• Ngày 3: Cho tôm ăn lại khoảng 30 – 40% lượng thức ăn hàng ngày trong 3 ngày, kết hợp với thức ăn có chứa các sản phẩm đặc trị phân trắng hoặc chế phẩm sinh học chứa vi sinh có lợi hoặc acid hữu cơ (như succinic acid) theo liều lượng hướng dẫn của nhà sản xuất.
• Ngày 4: Cấy lại vi sinh có lợi vào môi trường ao nuôi. 

Lưu ý: Sau 3 ngày trộn thức ăn nếu tôm giảm bệnh. Tiếp tục dành 15% lượng thức ăn để trộn thuốc, các cữ còn lại trộn với men tiêu hóa tốt.

Điều trị trong giai đoạn tôm bị bệnh phân trắng nặng

Trong trường hợp bệnh nặng (xuất hiện nhiều sợi phân trắng, tôm giảm ăn nhiều và gan tụy xấu). Cần ngừng cho ăn và diệt khuẩn môi trường. Sau 2 – 3 ngày, cấy lại vi sinh vào ao nuôi và trộn thức ăn cho tôm liên tục với các loại kháng sinh được phép lưu hành như Oxytetracycline, Cotrim (Trimethoprim) với liều lượng 5 – 10 gram/kg thức ăn. 

Sau 3 – 5 ngày điều trị, nếu tôm có dấu hiệu phục hồi, ngừng sử dụng kháng sinh và trộn Men vi sinh đường ruột TechnoCare 200 với liều theo hướng dẫn vào thức ăn tôm để phục hồi hệ vi sinh đường ruột. Khi sử dụng kháng sinh, cần ít nhất 3 tuần để tôm bài thải kháng sinh ra ngoài cơ thể.

>>> Xem thêm: 10 Bệnh thường gặp ở tôm mà bà con không nên bỏ qua

Trường hợp thu hoạch ngay để hạn chế thiệt hại

Nếu tỷ lệ mắc bệnh trong ao nuôi > 30%, ảnh hưởng đến gan tụy tôm. Tôm giảm ăn, bỏ ăn, xuất hiện các sợi phân trắng nổi trên mặt nước và chất lượng sợi phân kém. Người nuôi nên xem xét thu hoạch sớm. 

Nếu các dấu hiệu lâm sàng này được quan sát trong ao tôm đang ở giai đoạn có thể thu hoạch huề vốn, có lãi hoặc ít thiệt hại kinh tế. Thu hoạch ngay là phương án hợp lý.

Phòng ngừa bệnh phân trắng cho tôm 

Để ngăn ngừa bệnh phân trắng trên tôm hiệu quả nhất, bà con chú ý những yếu tố sau: 

Quản lý thức ăn và chất lượng thức ăn

Để duy trì sức khỏe cho tôm, cần bổ sung đầy đủ vitamin và khoáng chất thiết yếu. Thức ăn nên được bảo quản tốt và kiểm tra chất lượng thường xuyên. Bao gồm hạn sử dụng, độ ẩm, và độ mốc.

Kiểm soát môi trường ao nuôi

Quản lý các loại tảo độc và duy trì độ kiềm trong ao là rất quan trọng. Sự phát triển của vi khuẩn Vibrio cần được kiểm soát bằng cách duy trì nồng độ thấp các chất hữu cơ, là nguồn dinh dưỡng cho vi khuẩn này. Nên xi phông để loại bỏ chất thải và sử dụng vi sinh để phân hủy các chất hữu cơ ở đáy ao và trong nước.

Quản lý nhiệt độ và lượng thức ăn

Theo dõi nhiệt độ nước và quản lý tốt lượng thức ăn là yếu tố then chốt. Khi nhiệt độ vượt quá 32 độ C, không nên tăng lượng thức ăn cho tôm. Mặc dù tôm có nhu cầu ăn nhiều hơn nhưng không hấp thụ hết dưỡng chất, làm tăng lượng chất thải trong ao. Nhiệt độ cao cũng thúc đẩy vi khuẩn phát triển nhanh.

Duy trì hệ vi khuẩn có lợi và hàm lượng oxy

Bổ sung vi sinh thường xuyên để ổn định cân bằng hệ vi khuẩn có lợi trong ao tôm. Đảm bảo hàm lượng oxy hòa tan trên 5 ppm.

Phòng bệnh phân trắng

Để phòng bệnh phân trắng ở tôm. Bà con nên kiểm tra mầm bệnh bằng kỹ thuật sinh học phân tử PCR trước khi thả giống. Qua đó, loại trừ những vật chủ có thể mang mầm bệnh và vệ sinh nước trước khi đưa vào ao nuôi.

>>> Xem thêm: Bệnh về tôm TPD là gì? Sự thật về bệnh TPD khiến bà con “bật ngửa”

Phòng ngừa bệnh nhờ dùng sản phẩm xử lý nước chất lượng 

Bệnh phân trắng trên tôm gây thiệt hại nặng nề cho bà con nếu không được phát hiện và xử lý kịp thời. Tuy nhiên, trong quá trình xử lý bệnh, việc chọn và sử dụng hóa chất diệt khuẩn đúng cách là vô cùng cần thiết. Để được tư vấn các sản phẩm xử lý bệnh phân trắng trong từng giai đoạn, bà con gọi đến Hotline 0965.025.702 để được kỹ sư thủy sản của Khai Nhật hỗ trợ nhanh nhất nhé! 

Lý do bà con nên mua hàng tại Khai Nhật: 

• Đầy đủ mã lưu hành 
• Nhập khẩu trực tiếp từ nhà sản xuất 
• Chất lượng vượt trội 
• Giá thành cạnh tranh 
• Chính sách hỗ trợ đặc biệt cho trại giống và đại lý

TÀI LIỆU THAM KHẢO

Hội thảo online chủ đề Aquaculture On The Move, trình bày của Dr. A. Ravi Kumar.

ICAR-Central Institute of Brackishwater Aquaculture, 2015. Management of White Feces

Syndrome (WFS) In P. vannamei Farms

Mastan, S.A., 2015. Incidences Of White Feces Syndrome (WFS) In Farm-Reared Shrimp, Litopenaeus vannamei, Andhra Pradesh. Indo American journal of pharmaceutical research, 5(9), pp.3044-3047.

Prachumwat, A., Munkongwongsiri, N., Eamsaard, W., Flegel, T.W., Stentiford, G.D. and Sritunyalucksana, K., 2021. A Potential Prokaryotic And Microsporidian Pathobiome That May Cause Shrimp White Feces Syndrome (WFS). bioRxiv.

Tamilarasu, A., Nethaji, M., Bharathi, S., Lloyd Chrispin, C. and Somu Sunder Lingam, R., 2020. Review On The Emerging White Feces Syndrome In Shrimp Industry.

Bài viết liên quan

Làm thế nào để xử lý bệnh đốm trắng trên tôm dứt điểm?  Bệnh EMS trên tôm là gì? Đừng bỏ qua nếu không muốn tôm bệnh Phụ phẩm tôm nâu: Nguyên liệu thức ăn tiềm năng cho tôm thẻ chân trắng Bệnh về tôm TPD là gì? Sự thật về bệnh TPD khiến bà con “bật ngửa” 10 Bệnh thường gặp ở tôm mà bà con không nên bỏ qua