Tại sao người Miền Tây ăn bánh xèo vào Tết Đoan Ngọ?

Cập nhật: 11 Tháng 9, 2025

Tết Đoan Ngọ, còn gọi là Tết giết sâu bọ, là một trong những dịp lễ truyền thống quan trọng của người Việt, diễn ra vào mùng 5 tháng 5 âm lịch hàng năm. Ở mỗi vùng miền, cách đón Tết Đoan Ngọ đều có những nét đặc trưng riêng. Trong khi người miền Bắc thường ăn rượu nếp, các loại trái cây chua để “giết sâu bọ”, thì ở miền Tây Nam Bộ, bánh xèo lại được xem là món ăn truyền thống đặc trưng trong ngày này.

Vậy tại sao người miền Tây lại đổi bánh xèo thay vì ăn nếp như ở các vùng khác? Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về phong tục thú vị này.

Mục lục

Nguồn gốc và ý nghĩa của Tết Đoan Ngọ

tet-doan-ngo-banh-xeo-mien-tay — Tết Đoan Ngọ có nguồn gốc từ đâu? (Ảnh sưu tầm)

Tết Đoan Ngọ bắt nguồn từ Trung Quốc, nhưng khi du nhập vào Việt Nam, lễ này đã được “bản địa hóa” thành một tập tục dân gian gắn liền với nếp sống nông nghiệp. “Đoan” nghĩa là bắt đầu, “Ngọ” là khoảng thời gian giữa trưa (từ 11h đến 13h), nên “Đoan Ngọ” hiểu nôm na là bắt đầu giờ Ngọ, ngày mùng 5 tháng 5 âm lịch.

Đây là thời điểm mùa hè bước vào giai đoạn gay gắt, thời tiết oi bức dễ sinh ra dịch bệnh, sâu bọ hoành hành. Người xưa tin rằng vào ngày này, cần ăn những món có vị cay, nóng, chua, để tiêu diệt mầm bệnh trong cơ thể – gọi là “giết sâu bọ”. Ngoài yếu tố tâm linh, Tết Đoan Ngọ còn là dịp để người dân cầu mong một mùa vụ bội thu, mưa thuận gió hòa và sức khỏe dồi dào.

Miền Tây và sự khác biệt trong văn hóa ẩm thực ngày Tết Đoan Ngọ

Khác với người miền Bắc thường chuẩn bị cơm rượu nếp, trứng vịt lộn, mận, vải… thì người miền Tây lại có cách đón Tết Đoan Ngọ rất riêng. Nhiều gia đình chọn cách tụ họp bên mâm bánh xèo thơm lừng thay vì ăn cơm rượu nếp. Đây không chỉ là món ăn đặc trưng, mà còn là biểu tượng của sự sum vầy, gắn kết gia đình trong ngày lễ truyền thống.

Bánh xèo – Biểu tượng văn hóa ẩm thực miền Tây

Bánh xèo miền Tây là một loại bánh mặn được làm từ bột gạo, nước cốt dừa, bột nghệ, nhân gồm thịt, tôm, giá đỗ, đậu xanh… Bánh được tráng mỏng trên chảo nóng, khi chín vàng sẽ giòn rụm và có mùi thơm đặc trưng. Món ăn này thường được cuốn với rau sống và chấm nước mắm chua ngọt.

Với người miền Tây, bánh xèo không chỉ là món ăn thường nhật, mà còn là món ăn gắn liền với ký ức tuổi thơ, những ngày lễ Tết và cả sự gắn kết cộng đồng. Vì vậy, việc lựa chọn bánh xèo cho ngày Tết Đoan Ngọ cũng là cách thể hiện tinh thần “giết sâu bọ” theo lối riêng của người miền Tây.

tet-doan-ngo-banh-xeo-mien-tay (1) — Bánh xèo – Biểu tượng văn hóa ẩm thực miền Tây. (Ảnh sưu tầm)

Tại sao người miền Tây ăn bánh xèo vào Tết Đoan Ngọ?

Có nhiều lý giải cho việc người miền Tây chọn bánh xèo vào dịp Tết Đoan Ngọ. Dưới đây là những nguyên nhân được nhiều nhà nghiên cứu văn hóa và người dân địa phương đồng tình:

Phong tục gắn liền với sản vật địa phương

Miền Tây Nam Bộ có điều kiện tự nhiên trù phú, nguồn nguyên liệu làm bánh xèo như gạo, nước cốt dừa, rau sống, tôm, cá… đều dễ kiếm và sẵn có quanh năm. Đặc biệt, vào khoảng tháng 5 âm lịch, miền Tây bắt đầu vào mùa mưa, cũng là mùa rau rừng, bông điên điển, rau đắng… phát triển mạnh, rất thích hợp để ăn kèm bánh xèo.

Món ăn dễ chế biến, mang tính cộng đồng

Bánh xèo là món ăn có thể làm tại nhà, nguyên liệu không đắt đỏ, phù hợp với nhiều gia đình ở nông thôn. Mỗi dịp Tết Đoan Ngọ, việc tụ họp bên bếp bánh xèo, người đổ bánh, người cuốn rau, người pha nước mắm tạo nên không khí ấm cúng, sum họp – đúng với tinh thần “Tết đoàn viên”.

Biểu tượng “giết sâu bọ” theo cách riêng

Mặc dù không cay, chua hay nồng như các món ăn “giết sâu bọ” ở miền Bắc, nhưng người miền Tây vẫn quan niệm ăn bánh xèo vào ngày này là để làm sạch cơ thể, tăng cường tiêu hóa và đổi vị. Việc ăn kèm rau sống như cải xanh, xà lách, diếp cá, tía tô, rau đắng… vốn có tính mát, giải nhiệt, hỗ trợ tiêu hóa cũng phần nào thể hiện ý nghĩa “loại bỏ độc tố” trong cơ thể.

Ý nghĩa văn hóa sâu xa từ chiếc bánh xèo ngày Tết Đoan Ngọ

Không chỉ đơn thuần là món ăn ngon, bánh xèo ngày Tết Đoan Ngọ còn mang nhiều lớp nghĩa văn hóa:

Tượng trưng cho sự hòa hợp âm dương: Bánh xèo có lớp vỏ nóng giòn, nhân bên trong mềm mại và ăn kèm rau sống – tạo nên sự cân bằng giữa nóng và mát, giữa động và tĩnh. Điều này gắn với triết lý âm dương trong văn hóa phương Đông.
Thể hiện tinh thần gắn kết gia đình, xóm giềng: Cảnh cả nhà quây quần bên chảo bánh xèo, chia sẻ từng miếng bánh với nhau là hình ảnh thường thấy ở miền quê. Nó thể hiện rõ nét tinh thần đoàn kết, chan hòa và mộc mạc của người miền Tây.
Giữ gìn bản sắc vùng miền: Trong bối cảnh hiện đại hóa, việc duy trì thói quen ăn bánh xèo trong ngày Tết Đoan Ngọ chính là một cách gìn giữ văn hóa truyền thống địa phương, tránh bị hòa tan giữa các luồng văn hóa khác.

>>> Xem thêm: Tết Đoan Ngọ – Nét đẹp văn hóa truyền thống của người Việt

Gợi ý cách làm bánh xèo truyền thống miền Tây cho ngày Tết Đoan Ngọ

Nếu bạn muốn thử làm bánh xèo miền Tây tại nhà vào dịp Tết Đoan Ngọ. Dưới đây là công thức cơ bản:

Nguyên liệu:

Bột gạo: 300g
Bột nghệ: 1 thìa cà phê
Nước cốt dừa: 200ml
Nước lọc: 300ml
Tôm tươi, thịt ba chỉ thái mỏng
Giá đỗ, đậu xanh hấp chín
Rau sống: xà lách, rau thơm, cải xanh, rau đắng…
Nước mắm, đường, tỏi, ớt, chanh để pha nước chấm

tet-doan-ngo-banh-xeo-mien-tay (2) — Chuẩn bị nguyên liệu trước khi đổ bánh xèo. (Ảnh sưu tầm)

Cách làm:

Trộn bột gạo với nước cốt dừa, nước lọc, bột nghệ và một ít muối.
Làm nóng chảo, cho dầu ăn, phi thơm hành rồi cho tôm và thịt vào xào sơ.
Đổ một vá bột vào chảo, nghiêng đều cho bột trải mỏng.
Cho nhân tôm thịt, đậu xanh, giá đỗ vào giữa, đậy nắp khoảng 2–3 phút.
Mở nắp, gập đôi bánh lại và lấy ra khi vỏ bánh giòn vàng.
Ăn kèm rau sống và nước mắm chua ngọt.

tet-doan-ngo-banh-xeo-mien-tay (3) — Hướng dẫn cách đổ bánh xèo miền Tây. (Ảnh sưu tầm)

>>> Xem thêm: Mắt tôm và những bí mật khiến các nhà khoa học phải trầm trồ

Kết luận

Tết Đoan Ngọ ở miền Tây không rộn ràng bánh tro hay rượu nếp như các vùng khác. Nhưng lại đậm đà bản sắc riêng với món bánh xèo dân dã, thân thuộc. Việc chọn bánh xèo làm món ăn chính trong ngày lễ này không chỉ phản ánh sự thích nghi của người miền Tây với điều kiện tự nhiên. Mà còn thể hiện tinh thần đoàn kết, gắn bó trong văn hóa ẩm thực.

Nếu có dịp ghé miền Tây vào dịp mùng 5 tháng 5 âm lịch. Đừng quên ngồi lại bên bếp bánh xèo, cảm nhận hương vị giòn tan và lắng nghe những câu chuyện dân gian đầy ấm áp, mộc mạc nơi vùng đất “chín rồng” này.