Nguyên nhân tôm không lột vỏ là gì? Cách xử lý hiệu quả

Tôm không lột vỏ là một hiện tượng thường gặp trong nuôi trồng thủy sản, đặc biệt ở các giai đoạn chuyển tiếp sinh trưởng. Nguyên nhân có thể đến từ nhiều yếu tố liên quan đến môi trường, dinh dưỡng, quản lý ao nuôi hoặc sức khỏe của tôm.

Quá trình lột vỏ đóng vai trò sống còn trong chu kỳ phát triển của tôm, giúp tôm lớn nhanh, khỏe mạnh và loại bỏ mầm bệnh. Tuy nhiên, nhiều bà con gặp tình trạng tôm không lột vỏ, chậm lớn hoặc chết sau khi lột. Vậy nguyên nhân tình trạng này do đâu và cách xử lý như thế nào? Bài viết sau sẽ giúp bà con hiểu rõ và đưa ra giải pháp khắc phục hiệu quả nhất.

Quá trình lột vỏ ở tôm quan trọng như thế nào?

Lớp vỏ của tôm đóng vai trò như một bộ xương ngoài, hay có thể hình dung như một chiếc “áo giáp” kiên cố, bảo vệ phần thịt mềm bên trong khỏi sự tấn công của kẻ thù và các tác nhân gây bệnh. Không chỉ vậy, lớp vỏ này còn giúp duy trì hình dáng đặc trưng cho cơ thể tôm. Thiếu lớp vỏ, tôm sẽ trông chẳng khác gì một con sâu mềm nhũn.

Về mặt cấu tạo, vỏ tôm gồm hai thành phần chính: khoảng 55% là khoáng chất vô cơ (chủ yếu gồm Canxi, Magie và một số khoáng vi lượng), phần còn lại 45% là Chitin (một hợp chất kết hợp giữa Protein và Carbohydrate). Đặc biệt, lớp vỏ này còn chứa hệ thống cảm biến tinh vi, cho phép tôm cảm nhận và phản ứng nhanh với các biến động trong môi trường sống.

Lột vỏ là một quá trình bắt buộc trong chu kỳ sống của loài giáp xác, và đặc biệt quan trọng với tôm. Khi tôm thay lớp vỏ cũ bằng lớp vỏ mới, quá trình này không chỉ giúp chúng lớn lên mà còn hỗ trợ loại bỏ các vết thương, vết sẹo, vi khuẩn, ký sinh trùng và các tạp chất bám dính trên lớp vỏ cũ cũng như ở các bộ phận khác như râu, chân,…

Sau mỗi lần lột vỏ, tôm như được “tái sinh” với một diện mạo mới khỏe mạnh và hoàn chỉnh hơn. Đây cũng là cơ chế chọn lọc tự nhiên hiệu quả, giúp loại bỏ những cá thể yếu kém. Từ đó giữ lại những con tôm có sức khỏe tốt, khả năng thích nghi cao và tiềm năng tăng trưởng mạnh mẽ hơn trong điều kiện nuôi thực tế.

>>> Xem thêm: Phân biệt vi khuẩn gram âm và gram dương trên tôm cách nào?

Quy trình lột vỏ của tôm diễn ra như thế nào?

Để bà con hiểu rõ hơn về cơ chế lột vỏ của tôm, là quá trình sinh lý quan trọng quyết định đến sự phát triển và sức khỏe của đàn tôm, bài viết xin chia sẻ chi tiết các giai đoạn như sau:

1. Giai đoạn tôm chuẩn bị lột vỏ

Ở giai đoạn đầu tiên, tôm bắt đầu tích lũy khoáng chất cần thiết bằng cách hấp thu và dự trữ vào các túi khoáng trong cơ thể. Những túi khoáng này sẽ hỗ trợ quá trình nứt vỏ diễn ra thuận lợi. Sau đó, tôm sẽ hút nước vào cơ thể để làm tăng thể tích, tạo áp lực từ bên trong nhằm làm nứt lớp vỏ cũ.

Khi sắp đến thời điểm lột vỏ, tôm thường giảm ăn, bỏ ăn hoàn toàn và ít di chuyển hơn so với bình thường. Đây là dấu hiệu nhận biết quan trọng để bà con theo dõi.

>>> Xem thêm: Giải mã hiện tượng tôm lột không cứng vỏ: Nguy cơ, cách xử lý

2. Giai đoạn tôm bắt đầu nứt vỏ

Dưới áp lực từ lượng nước được bơm vào, lớp vỏ cũ sẽ bắt đầu nứt ra tại điểm nối giữa phần đầu và thân tôm. Trước thời điểm này, tôm đã hình thành sẵn một lớp vỏ mới mỏng bên trong, tạo ra một khoảng cách nhỏ giữa hai lớp vỏ cũ và mới. Khoảng trống này chứa một túi khí nhỏ, đóng vai trò như bộ đệm, giúp tạo ra lực đẩy cần thiết để tôm dễ dàng thoát khỏi lớp vỏ cũ.

>>> Xem thêm: Bệnh EHP trên tôm là gì? Cách phòng và kiểm soát hiệu quả từ A-Z

3. Giai đoạn tôm thoát vỏ hoàn toàn

Tôm sẽ cong thân lại, dùng chân tạo lực đẩy để kéo toàn bộ thân mình ra khỏi lớp vỏ cũ. Khi quá trình thoát vỏ hoàn tất, lớp vỏ mới vẫn còn mềm, dễ bị tổn thương và chưa có khả năng bảo vệ tốt. Lúc này, tôm rơi vào trạng thái yếu nhất, rất cần được bổ sung khoáng chất để nhanh chóng làm cứng lớp vỏ mới.

4. Giai đoạn cứng vỏ sau khi lột

Sau khi lột, tôm sẽ hấp thụ khoáng chất từ môi trường nước để hoàn thiện lớp vỏ mới, giúp lớp vỏ trở nên cứng cáp và ổn định hơn. Đây cũng là thời điểm tôm tăng cường ăn uống nhằm phục hồi năng lượng và bổ sung dinh dưỡng đã tiêu hao trong quá trình lột vỏ.

>>> Xem thêm: Sử dụng khí Clo trong nuôi trồng thủy sản lợi hay hại?

Chu kỳ lột vỏ của tôm diễn ra theo từng giai đoạn tuổi

Tôm không lột vỏ một cách ngẫu nhiên mà sẽ theo một chu kỳ sinh trưởng nhất định. Trong suốt vòng đời, tôm trải qua nhiều lần lột xác để tăng trưởng về kích thước. Đặc biệt, tôm thường lột vỏ vào ban đêm, trong khoảng thời gian từ 22 giờ tối đến 2 giờ sáng. Dưới đây là các mốc chu kỳ lột vỏ cụ thể theo từng giai đoạn:

• Tôm từ 1 – 15 ngày tuổi: Lột vỏ hàng ngày
• Tôm từ 15 – 30 ngày tuổi: Lột vỏ 2 – 3 ngày/lần
• Tôm từ 30 – 45 ngày tuổi: Lột vỏ 3 – 5 ngày/lần
• Tôm từ 45 – 75 ngày tuổi: Lột vỏ hàng tuần
• Tôm từ 75 – 90 ngày tuổi: Lột vỏ 10 ngày/lần
• Tôm từ 90 ngày tuổi trở lên: Lột vỏ khoảng 2 tuần/lần

>>> Xem thêm: 3 nhóm thức ăn cho tôm và yếu tố cần thiết để tôm hấp thu tốt

Vì sao cần kích thích tôm lột vỏ đồng đều?

Trong thực tế nuôi tôm, hầu hết bà con đều mong muốn đàn tôm lột vỏ đồng loạt để tôm tăng trưởng nhanh và đạt trọng lượng đều. Từ đó giúp nâng cao năng suất và giá trị thương phẩm cuối vụ. Tuy nhiên, quá trình này không phải lúc nào cũng diễn ra suôn sẻ. Một số trường hợp tôm không thể lột vỏ đúng chu kỳ sẽ dẫn đến hiện tượng lột vỏ dở dang, tôm bị “dính vỏ” hoặc “chết cục thịt”. Hậu quả là hao hụt đáng kể số lượng trong ao.

Nếu hiện tượng này xảy ra trên diện rộng, bà con buộc phải thu hoạch sớm để hạn chế thiệt hại, thậm chí có thể mất trắng cả vụ nuôi nếu không được can thiệp kịp thời.

Tôm thiếu khoáng chất

Khoáng chất đóng vai trò thiết yếu trong quá trình lột vỏ của tôm. Ở những ao có độ mặn cao, hàm lượng khoáng tự nhiên sẽ dồi dào hơn so với ao có độ mặn thấp. Do đó, bà con cần theo dõi và điều chỉnh độ mặn ao nuôi sao cho phù hợp. Bên cạnh đó, các chỉ số như độ pH, độ cứng và oxy hòa tan cũng cần được duy trì ở mức ổn định để tạo điều kiện thuận lợi cho tôm lột vỏ.

Ngoài việc dựa vào nguồn khoáng tự nhiên trong nước, bà con cần bổ sung thêm các khoáng chất cần thiết như Canxi (Ca), Magie (Mg), Đồng (Cu), Natri (Na), Phospho (P), Kali (K), Kẽm (Zn) và Selenium (Se) để giúp tôm tái tạo lớp vỏ mới nhanh chóng và hiệu quả.

>>> Xem thêm: Cách sử dụng muối trong nuôi tôm nhanh – gọn ai cũng làm được

Nguồn dinh dưỡng

Dinh dưỡng luôn là yếu tố then chốt trong quá trình phát triển và lột vỏ của tôm. Chế độ ăn đầy đủ không chỉ giúp tôm tăng trưởng nhanh mà còn thúc đẩy quá trình lột vỏ diễn ra suôn sẻ. Nếu thiếu hụt dinh dưỡng, tôm sẽ không đủ kích thước để làm căng lớp vỏ cũ, khiến vỏ không thể nứt ra để hình thành lớp mới.

Để khắc phục tình trạng tôm không lột vỏ do thiếu chất, bà con nên ưu tiên sử dụng thức ăn có hàm lượng đạm từ 32 – 45%. Đồng thời, nên bổ sung thêm vitamin, axit amin, khoáng chất thiết yếu cùng men vi sinh vào khẩu phần ăn hàng ngày để giúp tôm hấp thu tốt hơn.

Trước giờ dinh dưỡng luôn là yếu tổ cần thiết đổi với tôm, không những giúp tôm mau lớn, kích thích tôm lột vỏ mà còn giúp tôm lột vỏ dễ dàng hơn.

Khi thiếu dinh dưỡng, tôm sẽ không đủ lớn đề làm đầy vỏ, lớp vỏ cũ sẽ khó mà căng nứt để tạo thành lớp vỏ mới.

>>> Xem thêm: [Giải đáp] Artemia nước ngọt hay nước mặn tốt cho tôm cá giống?

Quản lý thức ăn kém

Việc cho ăn không hợp lý hoặc sử dụng nguồn thức ăn kém chất lượng có thể khiến hệ tiêu hóa tôm suy yếu, làm giảm khả năng hấp thu dưỡng chất. Khi thiếu dinh dưỡng, tôm không đủ điều kiện để lột vỏ thành công. Ngoài ra, thức ăn dư thừa còn gây ô nhiễm nước ao và tạo điều kiện cho mầm bệnh phát triển.

Bà con nên điều chỉnh lượng thức ăn phù hợp theo từng giai đoạn phát triển. Cụ thể, trong tháng đầu nên cho ăn khoảng 8 – 10% tổng trọng lượng đàn tôm, từ tháng thứ hai trở đi giảm xuống còn 5 – 7%. Khi thay đổi sang loại thức ăn mới, cần trộn đều với thức ăn cũ trong vòng 3 ngày để tôm thích nghi tốt hơn.

Khí độc và bùn

Khí độc và bùn hữu cơ tồn đọng trong ao là nguyên nhân cản trở quá trình lột vỏ và là nguồn phát sinh mầm bệnh. Các loại khí như H₂S, NO₂, NH₃ thường xuất hiện do sự phân hủy của chất hữu cơ đáy ao như thức ăn dư thừa, xác tôm, xác tảo… Những khí này làm gián đoạn quá trình vận chuyển oxy trong cơ thể tôm, khiến chúng không đủ sức để lột vỏ.

Để loại bỏ khí độc và bùn đáy, bà con nên thường xuyên thay nước và xi phông đáy ao. Ngoài ra, việc sử dụng sản phẩm xử lý nước và loại bỏ khí độc đáy ao như Aqualisan sẽ giúp tăng hiệu quả xử lý. Đồng thời an toàn cho sức khỏe người nuôi và vật nuôi.

Tôm bị nhiễm ký sinh trùng

Ký sinh trùng là một trong những tác nhân gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến quá trình lột vỏ của tôm. Các loại nấm như nấm đồng tiền có thể làm tôm giảm ăn, còi cọc, yếu ớt và mất khả năng lột vỏ.

Để hạn chế rủi ro, bà con nên thường xuyên kiểm tra sức khỏe tôm để phát hiện kịp thời các dấu hiệu bất thường. Đồng thời xử lý nước ao định kỳ nhằm tiêu diệt mầm bệnh. Khi cần thiết, nên sử dụng thuốc diệt ký sinh trùng đúng liều lượng và thời điểm theo khuyến cáo của nhà sản xuất để đảm bảo hiệu quả và an toàn.

>>> Xem thêm: Tôm nổi đầu vào sáng sớm – Dấu hiệu cảnh báo và cách xử lý

Nồng độ pH và độ kiềm

Các chỉ số chất lượng nước như độ pH và kiềm đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ tôm lột vỏ. Tôm phát triển tốt trong môi trường pH lý tưởng từ 7,5 – 8,3. Nếu pH vượt quá mức này, tôm sẽ gặp khó khăn trong việc lột vỏ. Độ kiềm cao sẽ giúp ổn định pH trong ngày, hạn chế dao động bất thường.

Một số biện pháp giúp bà con ổn định pH và kiềm gồm:

• Tăng cường quạt nước và sục khí để duy trì oxy hòa tan lớn hơn 5 mg/L, hỗ trợ quá trình lột vỏ.
• Duy trì độ pH trong khoảng 8,0 – 8,2. Độ kiềm nên giữ > 100 mg/L, tỷ lệ khoáng Mg:Ca là 4:1. Nếu độ mặn thấp, cần bổ sung khoáng, muối để nâng mặn.
• Khi pH tăng cao, có thể dùng phèn nhôm hoặc thay nước để đưa pH về ngưỡng an toàn.
• Cải tạo ao kỹ, điều chỉnh mật độ thả nuôi hợp lý và sử dụng vi sinh để gây màu nước và ổn định môi trường ao.

>>> Xem thêm: Chuyện thật tại ao nuôi – Giảm mạnh Vibrio nhờ dùng Aqualisan từ đầu vụ

Sự thay đổi môi trường nước đột ngột và thường xuyên

Tôm rất nhạy cảm với sự thay đổi môi trường. Các yếu tố như nhiệt độ, ánh sáng, độ pH và lượng oxy nếu biến động bất ngờ sẽ khiến tôm bị stress, suy giảm hệ miễn dịch và ngưng quá trình lột vỏ. Theo bản năng, tôm chỉ lột vỏ khi cảm thấy môi trường đủ an toàn, chứ không “cố gắng lột” trong điều kiện bất lợi.

Giải pháp rất đơn giản: bà con cần thường xuyên theo dõi sức khỏe tôm và duy trì sự ổn định của các chỉ số môi trường ao. Tránh thay đổi đột ngột về nhiệt độ, pH, độ mặn… Đồng thời nên sử dụng men vi sinh giúp ổn định nước ao và hỗ trợ tôm lột vỏ tốt hơn. Một số sản phẩm chất lượng được bà con tin dùng như:

+ Xử lý môi trường ao nuôi:

• Aqualisan: Diệt khuẩn, xử lý đáy ao tôm, khử khí độc trong ao
• Bronopol 99%: Diệt nấm đồng tiền, nấm thủy mi…(thay thế Xanh Malachite)
• Protectol: Diệt ngoại sinh, khử khuẩn nguồn nước, kích thích lột vỏ…

+ Hỗ trợ tôm lột vỏ:

• Khoáng Tripomin: Siêu khoáng đa lượng, kích thích lột vỏ nhanh và an toàn
• Muối TRS Thái: Bổ sung độ mặn cho ao nuôi, tăng khoáng cho tôm

Cách kích thích tôm lột vỏ dễ dàng

Hiện nay, khi tôm không lột vỏ, bà con thường áp dụng hai biện pháp phổ biến: biện pháp sinh học và biện pháp hóa học. Trong đó, biện pháp sinh học chủ yếu là thay nước để kích thích tôm lột vỏ tự nhiên, còn biện pháp hóa học sử dụng các loại hóa chất, thuốc khử trùng hoặc thuốc diệt khuẩn để can thiệp khi cần thiết.

Kích thích tôm lột vỏ bằng biện pháp thay nước

Đây là phương pháp đơn giản, dễ áp dụng và thường được bà con lựa chọn. Khi thay nước, các yếu tố như nhiệt độ và thành phần hóa học trong nước thay đổi sẽ tác động đến sinh lý của tôm, kích thích chúng lột vỏ. Tùy theo chất lượng nước, màu nước và sức khỏe của tôm, bà con có thể thay từ 1/2 đến 2/3 tổng thể tích nước trong ao.

Quá trình thay nước cần đảm bảo sử dụng nguồn nước sạch đã được xử lý kỹ lưỡng, lắng lọc và khử trùng đúng cách. Đồng thời, kết hợp sử dụng quạt nước và sục khí để duy trì oxy hòa tan, giúp môi trường nước sau thay ổn định hơn.

Lưu ý: Biện pháp thay nước chỉ nên thực hiện vào những ngày nắng nhẹ. Tuyệt đối không áp dụng trong những ngày âm u, mưa kéo dài vì nước mưa có thể mang theo phèn và độc tố từ đất, khiến tôm bị sốc. Khi lột vỏ, sức đề kháng của tôm rất yếu, nếu gặp môi trường không ổn định sẽ dễ dẫn đến chết hàng loạt.

Sau khi thay nước, bà con nên bổ sung các chế phẩm sinh học vào ao để kích thích quá trình lột vỏ diễn ra thuận lợi hơn. Tùy theo từng loại chế phẩm, liều lượng và cách sử dụng sẽ khác nhau, bà con cần tham khảo kỹ hướng dẫn trên nhãn sản phẩm.

>>> Xem thêm: Hướng dẫn cách ủ men vi sinh đơn giản và hiệu quả

Kích thích tôm lột vỏ bằng hóa chất

Khi tôm không thể tự lột vỏ và các biện pháp sinh học không mang lại hiệu quả, một số bà con có xu hướng lạm dụng hóa chất với liều lượng cao. Tuy nhiên, chúng tôi khuyến cáo không nên lạm dụng phương pháp hóa học. Bởi việc sử dụng hóa chất không kiểm soát có thể khiến tôm chết hàng loạt, gây thiệt hại lớn đến năng suất.

Trong trường hợp cần thiết, bà con có thể sử dụng một số loại hóa chất hỗ trợ quá trình lột xác như thuốc khử trùng (Chlorine, thuốc tím…) nhưng với liều lượng rất thấp. Ngoài ra, một số hoạt chất như Rotenone hoặc Saponin thuốc diệt cá tạp có thể dùng ở nồng độ từ 1 – 3 ppm (tương đương 1 – 3g/m³). Nên áp dụng vào thời điểm tôm đang khỏe mạnh, lý tưởng nhất là vào chiều mát hoặc ban đêm để giảm tác động tiêu cực.

Lưu ý: Sau khi tôm lột vỏ, lớp vỏ mới còn rất mềm và dễ bị vi khuẩn, nấm bệnh tấn công. Do đó, bà con cần nhanh chóng bổ sung khoáng chất cần thiết cho ao như Kali (K), Magie (Mg), Canxi (Ca), Phospho (P), Natri Clorua (NaCl), Mangan (Mn)… giúp tôm nhanh chóng làm cứng vỏ.

Đồng thời, cung cấp nguồn thức ăn đầy đủ dưỡng chất để hỗ trợ quá trình hồi phục sau lột. Đặc biệt vào mùa mưa, lượng mưa lớn khiến quá trình lột xác của tôm không đồng đều. Ao nuôi thường thiếu oxy, tăng khí độc và suy giảm khoáng chất. Vì vậy, bà con cần:

• Bổ sung vôi định kỳ để ổn định pH và hỗ trợ quá trình lột vỏ;
• Bổ sung men vi sinh để xử lý khí độc, ổn định môi trường và hạn chế mầm bệnh phát sinh trong ao nuôi.

>>> Xem thêm: Các chất diệt khuẩn ao nuôi tôm nào phổ biến nhất 2025?

Tổng kết

Khai Nhật hy vọng rằng những chia sẻ vừa rồi sẽ giúp bà con nắm rõ hơn về quá trình lột vỏ ở tôm. Cũng như nhận biết nguyên nhân và đưa ra hướng xử lý phù hợp khi tôm không lột vỏ. Nếu có bất kỳ thắc mắc nào, bà con đừng ngần ngại liên hệ ngay Hotline 0965.025.702 để được tư vấn và hỗ trợ kịp thời. Khai Nhật kính chúc bà con một vụ nuôi thành công, tôm khỏe mạnh, trúng mùa, trúng giá!

Lý do bà con nên mua hàng tại Khai Nhật:

• Đầy đủ mã lưu hành
• Nhập khẩu trực tiếp từ nhà sản xuất
• Chất lượng vượt trội
• Giá thành cạnh tranh
• Chính sách hỗ trợ đặc biệt cho trại giống và đại lý

>>> Xem thêm sản phẩm: